นิสิตระดับปริญญาตรี
นิสิตระดับบัณฑิตศึกษา
อาจารย์ / นักวิจัย
บุคคลทั่วไป / ประชาชน
ALL
Green Transition: การเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจ–สังคมคาร์บอนต่ำอย่างเป็นธรรม
ผู้เรียบเรียง
ปิยะธิดา ปรางค์โคกกรวด
นักเอกสารสนเทศชำนาญการ
ฝ่ายบริการ สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
Green Transition คือกระบวนการยกระดับโครงสร้างเศรษฐกิจ สังคม และโครงข่ายพื้นฐาน จากระบบที่พึ่งพาเชื้อเพลิง ฟอสซิลสูง ไปสู่ระบบที่ปล่อยคาร์บอนต่ำ ใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ และคำนึงถึงความเป็นธรรมทางสังคม ทั้งนี้ ไม่ใช่เพียง “สิ่งแวดล้อมนิยม” แต่คือยุทธศาสตร์การแข่งขันของประเทศและธุรกิจในศตวรรษที่ 21 ที่เชื่อมกับความม่นคง พลังงาน นวัตกรรม และงานคุณภาพดี ในระดับโลก สหภาพยุโรปขับเคลื่อน European Green Deal กำหนดเป้าหมาย กฎหมายสภาพภูมิอากาศให้สู่ความเป็นกลางทางคาร์บอนปี 2050 และลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกอย่างน้อย 55% ภายในปี 2030 เทียบกับปี 1990 เป็นกรอบที่ย้ำว่า “การเปลี่ยนผ่านสีเขียว” ต้องทั้งปกป้องโลกและยุติธรรมต่อผู้คนและ เศรษฐกิจจริง ๆ และสำหรับประเทศไทย ได้ประกาศเป้าหมาย ความเป็นกลางทางคาร์บอน (carbon neutrality) ในปี 2050 และ สุทธิศูนย์ (net zero) ในปี 2065 ในเอกสารยุทธศาสตร์ระยะยาว (LT-LEDS) ที่ยื่นต่อ UNFCCC ซึ่งเป็นเข็มทิศ สำคัญของการเปลี่ยนผ่านในประเทศ
ความหมายของ Green Transition: การปรับฐานเศรษฐกิจและสังคมให้เติบโตพร้อมลด/หลีกเลี่ยงการปล่อยมลพิษ ปรับใช้พลังงานสะอาด เศรษฐกิจหมุนเวียน นวัตกรรมดิจิทัล–การเงิน และหลักธรรมาภิบาล เพื่อให้การพัฒนา ยั่งยืน เป็นธรรม และแข่งขันได้
องค์ประกอบหลัก
Green Transition คือกระบวนการเปลี่ยนผ่านจากระบบเศรษฐกิจและสังคมที่สร้างมลพิษสูง ไปสู่ระบบที่เป็นมิตรต่อ สิ่งแวดล้อม โดยมีองค์ประกอบสำคัญดังนี้:
1. พลังงานสะอาด (Clean Energy): การลดการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลและเพิ่มสัดส่วนพลังงานหมุนเวียน เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ ลม และชีวมวล
2. เศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy): การใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ ผ่านการลด (Reduce) การ ใช้ซ้ำ (Reuse) และการรีไซเคิล (Recycle)
3. เมืองและคมนาคมสีเขียว (Green Cities & Mobility): การพัฒนาเมืองคาร์บอนต่ำ การใช้ระบบขนส่ง สาธารณะ รถยนต์ไฟฟ้า และการออกแบบเมืองที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
4. อุตสาหกรรมและเกษตรยั่งยืน (Sustainable Industry & Agriculture): การปรับปรุงกระบวนการผลิต ลด การใช้สารเคมี และส่งเสริมการเกษตรเชิงนิเวศ
5. การเงินและนโยบายสีเขียว (Green Finance & Policy): การลงทุนและการกำหนดนโยบายที่สนับสนุน
โครงการด้านสิ่งแวดล้อมและความยั่งยืน
โดยในยุโรป แนวทาง “การเปลี่ยนผ่านที่เป็นธรรม” เป็นหัวใจหนึ่งของ Green Deal เพื่อให้การลดคาร์บอนไม่เพิ่มความ เหลื่อมล้ำ
ประเทศไทยกำลังขับเคลื่อน Green Transition ภายใต้กรอบ Bio-Circular-Green Economy (BCG Model) ซึ่งเป็น ยุทธศาสตร์สำคัญในการสร้างสมดุลระหว่างการพัฒนาเศรษฐกิจและการรักษาสิ่งแวดล้อม ตัวอย่างการดำเนินการ ได้แก่:
- การพัฒนาพลังงานทดแทน เช่น การติดตั้งโซลาร์เซลล์ในครัวเรือนและภาคอุตสาหกรรม
- การส่งเสริมยานยนต์ไฟฟ้า (EV) ผ่านมาตรการลดภาษีและการสนับสนุนการลงทุนในโรงงานผลิตแบตเตอรี่
- การสร้างเมืองอัจฉริยะ (Smart City) ที่ใช้เทคโนโลยีเพื่อจัดการพลังงาน การคมนาคม และสิ่งแวดล้อมอย่างมี ประสิทธิภาพ
การเปลี่ยนผ่านนี้ไม่เพียงเป็นเรื่องของนโยบายรัฐ แต่ยังต้องการความร่วมมือจากทุกภาคส่วน รวมทั้งสถาบันการศึกษาและ ห้องสมุด
ภาพรวมโอกาส–ความท้าทายของไทย โอกาส
- ทรัพยากรแสงอาทิตย์โดดเด่น: ไทยมีศักยภาพ Solar PV สูงมาก ซึ่งหากพัฒนาเชิงระบบกับโครงข่ายและระบบ กักเก็บพลังงาน จะช่วยลดต้นทุนไฟฟ้าและเพิ่มเสถียรภาพ
- ห่วงโซ่ EV และแบตเตอรี่: มาตรการส่งเสริมจาก BOI และการขยายฐานการผลิตช่วยยกระดับการจ้างงานและ อุตสาหกรรมใหม่
- การเงินและความร่วมมือระหว่างประเทศ: แผนงานของ OECD และเงินทุนสีเขียวจากสถาบันการเงินโลก ถือเป็นโอกาสในการเร่งเปลี่ยนผ่านไปสู่พลังงานสะอาด
ความท้าทาย
- การพึ่งพาก๊าซธรรมชาติสูง: ความผันผวนของราคา LNG กระทบต่อค่าไฟและความสามารถในการแข่งขัน รัฐบาลจึงสำรวจพลังงานทางเลือก เช่น ไฮโดรเจนสะอาดและ SMR
- การคาดการณ์ความต้องการไฟฟ้า: หากประเมินเกินจริงอาจทำให้การลงทุนสูงเกินจำเป็น จำเป็นต้องปรับปรุง ความแม่นยำและโปร่งใส
- ความเป็นธรรมทางสังคม: ต้องออกแบบมาตรการเพื่อไม่ให้ผู้มีรายได้น้อย แรงงาน และ SMEs แบกรับภาระมาก เกินไป
ภาคส่วนยุทธศาสตร์: แนวทางเชิงลึกและตัวอย่างมาตรการ
1) พลังงานไฟฟ้า
เป้าหมาย: เพิ่มสัดส่วนไฟฟ้าหมุนเวียน~51% ภายใน 2037 พร้อมยกระดับโครงข่าย–กักเก็บ–การตอบสนองอุปสงค์ (DR)
เครื่องมือหลัก:
- ประมูลรับซื้อไฟแบบแข่งขัน (Solar/Wind/Hybrid+Storage)
- โครงข่ายอัจฉริยะ + Time-of-Use เพื่อดึงDR และ EV เป็นทรัพย์สินพลังงาน
- กลไกการเงินผสม (blended finance) สำหรับโครงข่ายและโครงการชุมชน
- สนับสนุน Floating Solar-Hydro Hybrid ของรัฐและเอกชน
2) คมนาคม–ยานยนต์ไฟฟ้า
เป้าหมาย: เพิ่มสัดส่วน EV ใหม่ ลด PM2.5/CO₂ และยกระดับห่วงโซ่อุปทาน
เครื่องมือหลัก:
- แพ็กเกจ EV 3.5 พร้อม Local Content และความยืดหยุ่นการผลิต–ส่งออก
- โครงสร้างพื้นฐานชาร์จมาตรฐาน, smart charging
- รถโดยสาร/โลจิสติกส์ไฟฟ้า และ retrofit เครื่องยนต์สันดาปเป็นไฟฟ้า
3) อุตสาหกรรมและอาคาร
เป้าหมาย:ลดความเข้มคาร์บอนต่อมูลค่าเพิ่ม, เพิ่มประสิทธิภาพพลังงาน
เครื่องมือหลัก:
- Green Factory/Green Building + สิทธิประโยชน์ทางภาษี
- พลังงานความร้อนสะอาด (ชีวมวล/ฮีทปั๊ม) + ESCO
- MRV สำหรับอุตสาหกรรมส่งออก รองรับมาตรการคาร์บอนข้ามพรมแดน
4) เกษตร–อาหารและ BCG
เป้าหมาย: เพิ่มผลิตภาพ, ลดการปล่อย, ยกระดับมูลค่าเพิ่มชีวภาพ
เครื่องมือหลัก:
- เกษตรแม่นยำ ลดการเผาและจัดการปุ๋ย/น้ำ/ไถกลบตอซัง
- แปรรูปเศษเหลือเกษตรเป็นเชื้อเพลิงชีวมวล/ไบโอแก๊ส
- ตลาดคาร์บอนชุมชนเชื่อมทุนเอกชน
Roadmap 3 ระยะสำหรับไทย
ระยะสั้น (2025–2027): เร่งเครื่อง–ลดต้นทุน
- ปรับประมูลไฟโปร่งใส ส่งสัญญาณราคาเวลา–พื้นที่
- ดันมาตรการ EV 3.5 + จุดชาร์จหลักหมื่นหัว
- Rooftop Solar-Storage ภาคครัวเรือน/SMEs
- ข้อมูล MRV เพื่อเข้าตลาดคาร์บอน
ระยะกลาง (2028–2033): ยกระดับโครงข่าย–เปลี่ยนทั้งระบบ
- ลงทุนโครงข่ายอัจฉริยะ, กักเก็บกิกะวัตต์ชั่วโมง
- ดีคาร์บอนความร้อนอุตสาหกรรม
- ขยาย E-Bus/E-Truck, ศูนย์โลจิสติกส์ไฟฟ้า
- กลไกภาษี/จัดซื้อสีเขียว (GPP)
ระยะยาว (2034–2050): คาร์บอนต่ำเชิงลึก–แข่งขันโลก
- ระบบไฟฟ้าหมุนเวียนหลัก + กักเก็บหลายรูปแบบ
- ไฮโดรเจนสะอาด/สังเคราะห์ และสำรวจ SMR
ตัวชี้วัดความสำเร็จ (KPIs)
- สัดส่วนไฟฟ้าหมุนเวียน (% ของ GWh)
- ต้นทุนไฟเฉลี่ยถ่วงน้ำหนัก และค่าไฟปลายทาง
- จำนวนจุดชาร์จ EV และจำนวน EV จดทะเบียนใหม่
- ความเข้มคาร์บอนต่อ GDP/มูลค่าเพิ่มอุตสาหกรรม
- มูลค่าโครงการตลาดคาร์บอน/การเงินสีเขียว
- งานทักษะสีเขียว: สัดส่วนแรงงาน reskill/upskill
ห้องสมุดกับ Green Transition
ห้องสมุดถือเป็นแหล่งเรียนรู้และศูนย์กลางความรู้ของชุมชนและสถาบันการศึกษา ในบริบทของ Green Transition
ห้องสมุดสามารถมีบทบาทได้หลายด้าน ดังนี้:
1. โครงสร้างพื้นฐานสีเขียว (Green Infrastructure)
- การออกแบบและปรับปรุงอาคารห้องสมุดให้เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เช่น อาคารประหยัดพลังงาน ใช้หลอดไฟ
- LED และติดตั้งแผงโซลาร์เซลล์
- การสร้างพื้นที่สีเขียวในและรอบ ๆ ห้องสมุดเพื่อเพิ่มคุณภาพสิ่งแวดล้อมและสร้างบรรยากาศที่เหมาะสมต่อการ เรียนรู้
2. ทรัพยากรสารสนเทศที่ยั่งยืน (Sustainable Collections)
- การเพิ่มสัดส่วนทรัพยากรดิจิทัล เช่น e-books, e-journals และฐานข้อมูลออนไลน์ เพื่อลดการใช้กระดาษ
- การจัดตั้ง "Green Corner" หรือมุมความรู้ด้านสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาที่ยั่งยืน เพื่อเผยแพร่ความรู้ให้แก่ ผู้ใช้บริการ
3. บริการสีเขียว (Green Services)
- การจัดบริการยืมคืนอัตโนมัติแบบไร้กระดาษ (paperless)
- การจัดกิจกรรมรณรงค์ เช่น วันปลอดถุงพลาสติก กิจกรรมรีไซเคิลหนังสือเก่า หรือ workshop ด้าน upcycling
4. ห้องสมุดในฐานะศูนย์กลางการเรียนรู้ (Learning Hub for Sustainability)
- การจัดนิทรรศการ เสวนา หรือ workshop เกี่ยวกับ Climate Change, Circular Economy และพลังงานสะอาด
- การพัฒนาหลักสูตรหรือโปรแกรมอบรมด้าน Green Literacy เพื่อสร้างความตระหนักรู้และทักษะการรู้ สารสนเทศเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม
5. ตัวอย่างการปฏิบัติ
- British Library มีแผน Net Zero ภายในปี 2050 และเผยแพร่รายงานความยั่งยืนประจำปี
- Helsinki Central Library Oodi (ฟินแลนด์) ออกแบบอาคารให้ประหยัดพลังงาน ใช้พลังงานหมุนเวียน และ เป็น community hub สำหรับกิจกรรมด้านสิ่งแวดล้อม
- Singapore National Library ได้รับมาตรฐานอาคารเขียว Green Mark Platinum จากการใช้พลังงานและ ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ
Green Transition เป็นทิศทางสำคัญของโลกที่ไม่เพียงเกี่ยวข้องกับภาคอุตสาหกรรมหรือการพัฒนาเมืองเท่านั้น แต่ยัง รวมถึงสถาบันทางสังคมและการศึกษาอย่างห้องสมุดด้วย ห้องสมุดสามารถเป็นทั้ง ผู้ปฏิบัติ (ลดการใช้พลังงานและ ทรัพยากรของตนเอง) และ ผู้ขับเคลื่อน (เผยแพร่ความรู้และสร้างแรงบันดาลใจให้ชุมชน) การบูรณาการแนวคิด Green Transition เข้าสู่การดำเนินงานของห้องสมุดจึงไม่เพียงช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม แต่ยังสนับสนุนการพัฒนาที่ยั่งยืน ของสังคมในระยะยาว
แหล่งข้อมูลอ้างอิง
จุลวรรณ เกิดแย้ม, นสพ.กรุงเทพธุรกิจ. เปิด '4 เมกะเทรนด์โลก' พลิกวิกฤติสู่โอกาสครั้งใหญ่ของไทย. สืบค้น
สิงหาคม 2568. Retrieved From https://www.bangkokbiznews.com/environment/1194911
สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) กระทรวงพลังงาน. แผนพลังงานชาติ (National Energy Plan). สืบค้น 19 สิงหาคม 2568. Retrieved From
https://www.eppo.go.th/index.php/en/component/k2/item/17093
Climate Action Tracker. Thailand: Net zero targets. สถานะการประเมินเป้าหมายสุทธิศูนย์ของไทย. สืบค้น
สิงหาคม 2568. Retrieved From https://climateactiontracker.org/countries/thailand/
European Commission. The European Green Deal Striving to be the first climateneutral continent. สืบค้น 20 สิงหาคม 2568. Retrieved From
https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities- 2019-2024/european-green-deal_en
OECD (2025). Clean Energy Finance and Investment Roadmap of Thailand. ประมาณการความต้องการลงทุน เพื่อบรรลุไฟฟ้าสะอาด/ประสิทธิภาพ
พลังงาน. สืบค้น 20 สิงหาคม 2568. Retrieved From
https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2024/06/clean-energy- finance-and-investment-
roadmap-of-thailand_6cd03ab0/d0cd6ffc-en.pdf
UNFCCC. Thailand Long-Term Low Greenhouse Gas Emission Development Strategy (LT-LEDS), Revised
Version (Nov 2022). สืบค้น 19 สิงหาคม 2568. Retrieved From https://unfccc.int/sites/default/files/resource/Thailand%20LT-
LEDS%20%28Revised%20Version%29_08Nov2022.pdf?utm
แหล่งข้อมูลที่เกี่ยวข้อง
Liu, S., & Li, Y. (2025). Does Government’s Attention to Green Development Promote Enterprise Green
Transition? Evidence from China. Emerging Markets Finance & Trade, 61(11), 3461–3481. Retrieved From
https://research.ebsco.com/linkprocessor/plink?id=c82ff532-c239-318a-b8ed- c548598934e2
Damiani, M., Pompei, F., & Ricci, A. (2025). Green Transition and Industrial Relations at the Workplace:
Evidence from Italian Firms. British Journal of Industrial Relations, 63(2), 323–340. Retrieved From
https://research.ebsco.com/linkprocessor/plink?id=7fff437e-eaf9-33e5-b155-3751bd2eda8c
Doan, N., Doan, H., & Nguyen, C. P. (2025). Green Transitions in Developing Countries: Perspectives on
Women’s Political Leadership. Journal of Interdisciplinary Economics, 37(2), 139–163. Retrieved From
https://research.ebsco.com/c/nysgmc/viewer/pdf/fywuv3smsj?route=details
Dossetto, E., Giraud, G., & Lojkine, U. (2024). Green Transition and Directed Technical Change in a Stock-
Flow Consistent Dynamics. Vie et Sciences de l’Entreprise, 223, 134–161. Retrieved From
https://research.ebsco.com/linkprocessor/plink?id=bfadb465-270e-3870-96e9-1cd4833c8de7
Söderholm, P., & Sundström, K. (2025). The Institutional Blind-Spot in the Green Transition: Market Incentives versus Command-and-
Control. Journal of Economic Issues, 59(2), 438–444. Retrieved From
https://research.ebsco.com/linkprocessor/plink?id=e90c566c-78aa-3083-945c-fd499e880548
Yavaş, H. K. (2025). Policies for Green Transition of the Turkish Industry: An Evaluation through
Istanbul’s Organized Industrial Zones. Pakistan Journal of Life & Social Sciences, 23(1), 7858–7872.
Retrieved From https://research.ebsco.com/linkprocessor/plink?id=23b34b31-0edf-35bd- a31c-47c8bdb741f8